مازوت چیست و چه ضررهایی دارد؟

مازوت یا نفت کوره یکی از سوخت‌های ارزان و هیدروکربن‌های نفتی است. این سوخت یکی از محصولات جانبی تولید نفت خام است که کیفیت بسیار پایینی داشته و در نیروگاه‌ها استفاده می‌شود. مازوت یکی از بدنام‌ترین سوخت‌های ممکن است که باعث آلودگی هوا، آسیب به محیط زیست، تهدید جان انسان‌ها و بسیاری خطرات دیگر می‌شود. اما شاید برای شما هم جالب باشد بدانید که مازوت چیست؟ عوارض مازوت چیست و اصلا چرا استفاده می‌شود؟ در ادامه این مطلب همراه ما باشید تا تمامی نکات مهم مربوط به مازوت را بررسی کنیم.

معرفی کلی مازوت

مازوت چیست، مازوت نوعی سوخت نفتی است که از تقطیر نفت خام به دست آمده و یکی از محصولات جانبی مراحل تولید نفت خام است. این سوخت یکی از سنگین‌ترین و غلیظ‌ترین سوخت‌های موجود است که برای تولید برق و گرما در نیروگاه‌ها و صنایع مختلفی استفاده می‌شود. این ماده چگالی بالایی داشته و می‌تواند انرژی بالایی را تولید کند و پاسخگوی بخش عمده‌ای از تقاضای سوخت صنعتی و نیروگاه‌های مختلف در تمامی جهان باشد. ترکیب‌های شیمیایی مازوت شامل هیدروکربن‌های سنگین و پیچیده‌ای است که در فرایند تقطیر نفت خام باقی مانده است. این هیدروکربن‌ها از ترکیبات سبک‌تر جدا شده و محصول نهایی تولید شده از این فرایند، مازوت است.

کیفیت سوخت مازوت بسیار پایین بوده و از سمتی به دلیل ترکیبات شیمیایی سنگین، ویسکوزیته بالایی دارد. سوخت‌هایی که ویسکوزیته بالایی دارند نسبت به سایر سوخت‌ها مانند بنزین یا گازوئیل چسبندگی بسیار بیشتری داشته و روان نیستند. به همین دلیل آن‌ها را نمی‌توان به راحتی در حمل و نقل استفاده کرد. مازوت‌ها آلایندگی بالایی داشته و به دلیل داشتن مواد تشکیل دهنده‌ای مانند گوگرد و فلزات سنگین، بیشتر باعث آلودگی هوا می‌شوند. با وجود ارزان بودن این سوخت فسیلی، به دلیل انتشار سریع مواد آلاینده مضر در هوا، استفاده از آن به صورت گسترده و طولانی مدت در نهایت باعث ضررهای جبران ناپذیری می‌شود.

انواع مازوت

سوخت مازوت انواع مختلفی داشته که هر کدام از آن‌ها در صنایع و با اهداف مختلفی استفاده می‌شوند. انواع مازوت بر اساس ویژگی ویسکوزیته و میزان چسبندگی یا روان بودن آن‌ها مشخص می‌شوند و نشان می‌دهند که هر کدام برای کدام صنعت بیشترین کاربرد را دارد. در ادامه انواع مازوت به همراه کاربردهای آن‌ها بررسی شده‌اند.

• مازوت سبک (نفت کوره سبک): ویسکوزیته این نوع مازوت نسبت به سایر مازوت‌ها کمتر بوده و روان‌تر است. از نفت کوره سبک در صنایع کوچک‌تر استفاده می‌شود.
• مازوت متوسط (نفت کوره متوسط): قابلیت پمپاژ این نوع مازوت با ویسکوزیته بین ۱۸۰ تا ۳۸۰ تقریبا بالا بوده و در نیروگاه‌ها و مراکز تولید انرژی، صنایع فولادسازی، سیمان‌سازی، موتورهای دیزلی، کشتی‌ها و… استفاده می‌شود.
• مازوت سنگین (نفت کوره سنگین): مازوت‌های سنگین ویسکوزیته بالای ۳۸۰ داشته و روان نیستند. برای این که بتوان این مازوت را پمپاژ کرد، باید حتما آن را گرم کرد. به همین دلیل در نیروگاه‌های بزرگ و به عنوان ماده سوختی در بویلرها، کوره‌ها و بسیاری کوره‌های دیگر استفاده می‌شود. در تولید آسفالت، سیمان و صنایع فولاد هم از مازوت سنگین استفاده می‌شود.
• مازوت نیمه سنگین (نفت کوره نیمه سنگین): مازوت نیمه سنگین دارای چگالی بالایی بوده و قیمت ارزان و قابلیت سوختن بالایی دارد. از این محصول برای سوخت تنور و گرماهای مختلف و همچنین موتورهای دیزلی استفاده می‌شود.

علاوه بر میزان ویسکوزیته مازوت، میزان گوگرد آن هم در دسته بندی انواع مازوت در نظر گرفته می‌شود. مازوت‌ها با میزان گوگرد بسیار کم، گوگرد کم، گوگرد متوسط و گوگرد بسیار زیاد در صنایع مختلف به کار می‌روند. هر چه میزان گوگرد مازوت بیشتر باشد، میزان آلایندگی آن هم بیشتر می‌شود. میزان گوگرد مازوت‌ها معمولا از کمتر نیم درصد شروع شده و تا ۳.۵ درصد ادامه دارد.

کاربرد مازوت

مازوت با وجود این که یکی از بدترین سوخت‌های ممکن با میزان آلایندگی بالاست، اما یکی از ارزان‌ترین انواع سوخت‌های موجود در بازار هم بوده و به دلیل عدم نیاز به تجهیزات پیشرفته برای تولید آن، از آن در صنایع مختلفی استفاده می‌شود. برخی از مهم‌ترین کاربردهای مازوت در صنایع شامل موارد زیر می‌شوند.

• گرمایش مراکز تجاری، صنعتی و در برخی از موارد گرمایش خانه
• سوخت موتورهای دیزلی و کشتی ها
• سوخت پشتیبان نیروگاه ها
• سوخت ژنراتورهای مختلف

استفاده از مازوت به عنوان سوخت می‌تواند در ابتدا ارزان و ساده به نظر برسد. همچنین امنیت استفاده از این سوخت به دلیل نبود مواد منفجره در آن بالاست. اما متاسفانه استفاده از آن در دراز مدت باعث افزایش آلودگی هوا و افزایش میزان آلاینده‌های خطرناکی مانند گوگرد در محیط زیست شود. میزان خطرات مازوت سوزی برای محیط زیست به قدری بالاست که مزایای استفاده از آن به هیچ عنوان نمی‌تواند به آن غلبه کنند.

ضررهای مازوت برای محیط زیست و سلامت انسان

مهم‌ترین ضرری که مازوت سوزی بر طبیعت دارند، افزایش آلاینده‌های هوا، به ویژه گوگرد، است. این سوخت آلاینده‌های بسیاری را به همراه ذرات معلق وارد هوا کرده است که از بین بردن آن‌ها دشوار است و می‌تواند در زمانی کوتاه مشکلات بسیار زیادی را به وجود بیاورد. گوگرد یکی از خطرناک‌ترین ذرات هواست که انسان‌ها با تنفس آن می‌توانند مشکلات بسیاری مانند مشکلات قلبی، مشکلات تنفسی و یا حتی سرطان پیدا کنند. علاوه بر انسان‌ها، مازوت سوزی می‌تواند سلامت حیوانات را در خطر قرار داده و حتی باعث حذف آن‌ها از چرخه زیست شود.

علاوه بر افزایش آلاینده‌های در هوا، استفاده از مازوت‌ها توسط نیروگاه‌های مختلف می‌تواند این سوخت را وارد خاک، آب‌های زیرزمینی و حتی اقیانوس‌ها کند. این موضوع نه تنها باعث می‌شود تا اکوسیستم در خطر افتاده و بسیاری از جانوران آسیب دیده و از بین بروند، بلکه می‌تواند باعث شود تا منابع غذایی و آبی انسان‌ها هم از بین برود. انسان‌ها پس از استفاده از منابع آلوده به مازوت به بیماری‌های خطرناک و غیرقابل درمان بسیاری مبتلا خواهند شد.

سخن پایانی

مازوت یکی از سوخت‌های ارزان و قابل دسترسی است که در مراحل تولید نفت خام تولید می‌شود و به دلیل نبود مواد منفجره در آن، استفاده از آن در نیروگاه‌های مختلف به عنوان سوخت اصلی می‌تواند امنیت بسیار بالایی داشته باشد. اما این سوخت میزان آلایندگی بسیار بالایی داشته و میزان گوگرد و ریزگردهای هوا را در زمانی بسیار کم به حد خطرناک می‌رساند. به دلیل مضراتی که استفاده از این سوخت برای سلامت حیوانات و انسان‌ها داشته و آسیبی که به اکوسیستم می‌رساند، به هیچ عنوان نمی‌توان استفاده از آن را به عنوان سوخت اصلی توصیه کرد. در حال حاضر یکی از مشکلات اصلی کشور آلودگی هوا می‌باشد، که به دلیل استفاده از مازوت‌ها در نیروگاه‌های مختلف باعث آلودگی شدید هوا و افزایش بیماری‌های قلبی، تنفسی و سرطان در بین مردم شده است.

امیدواریم در این مطلب از پتروهانیک توانسته باشیم به سوالات شما از جمله مازوت چیست و کاربرد‌های مهم آن پاسخ داده باشیم.