مستربچ‌ها یکی از مهم‌ترین انواع افزودنی‌ها در صنایع پلاستیک‌سازی و پلیمر محسوب می‌شوند. این ترکیبات برای افزودن خواص مختلف به محصولات پلیمری و پلاستیکی و همچنین برای تقویت برخی از ویژگی‌های آن‌ها، به مواد اولیه اضافه می‌شوند. یکی از حوزه‌هایی که به صورت گسترده از مستربچ در آن استفاده می‌شود، حوزه سلامت و پزشکی است. چرا که این ماده خواصی مانند آنتی باکتریال را به محصولات اضافه می‌کند. اما مستربچ‌ها چه کاربردی در صنایع پزشکی داشته و چه استانداردهایی برای استفاده از این مواد اولیه در این صنعت وجود دارد؟ در ادامه این مطلب، به توضیح کلی این که مستربچ چیست و در صنایع پزشکی چه کاربردی دارد پرداخته شده است.
مستربچ چیست؟
مستربچ یک نوع افزودنی بر پایه رزین از جنس پلیمرهای مختلف بوده که برای بهبود یا تغییر ویژگی‌های یک محصول پلاستیکی به آن اضافه می‌شود. مستربچ‌ها انواع، پلیمرهای پایه و کاربردهای مختلفی داشته و تقریبا در تمامی صنایع مربوط به پلیمر و پلاستیک از آن‌ها استفاده می‌شود. این مواد به طور کلی به سه دسته رنگی، افزودنی و فیلر تقسیم شده و هر کدام زیرشاخه‌های مختلفی دارند. مستربچ‌های مختلف مانند مستربچ سفید و …، با توجه به کاربرد، نحوه تولیدی و کیفیت مواد افزودنی آن، می‌توانند در صنایع پزشکی استفاده شوند. اما نکته قابل توجه این است که برای استفاده از آن‌ها در صنعت پزشکی و سلامت، باید ابتدا به یک سری از استانداردها توجه شود.
استانداردهای مستربچ برای استفاده در صنایع پزشکی
استانداردهای تولید مستربچ، برای تمامی صنایع در نظر گرفته می‌شوند. اما برای صنایع حساسی مانند پزشکی، باید از آزمون‌ها و آزمایشات سخت گیرانه‌تری عبور کنند. مهم‌ترین استانداردی که برای این مستربچ‌ها وجود دارد، زیست سازگاری (Biocompatibility) است. زیست سازگاری یعنی مواد به کار رفته برای تولید این افزودنی، نباید به هیچ عنوان با بدن انسان واکنش منفی نشان داده یا باعث بروز مشکلات سلامتی شود. آزمایشاتی که بر روی گریدهای مستربچ به کار رفته در صنعت پزشکی انجام می‌شوند، تفاوت عمده‌ای با آزمایشات معمولی برای مستربچ‌های صنعتی دارند. اما علاوه بر زیست سازگاری و تضمین سلامت انسان‌ها در صورت استفاده از مستربچ، معیارهای دیگری هم برای تایید آن‌ها وجود دارد. از جمله مهم‌ترین این معیارها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- مقاومت در برابر حلال‌ها و مواد شیمیایی
- استریل‌سازی در بهترین شرایط
- فاقد هر گونه مواد سمی
- قابلیت ردیابی در زنجیره تولید و مصرف
تنها مستربچ‌هایی که تمامی این معیارها، به ویژه زیست سازگاری، را داشته باشند، در صنایع مربوطه استفاده می‌شوند. در غیر این صورت ممکن است این مواد برای سلامت انسان‌ها مشکلات جدی ایجاد کنند.
کاربرد مستربچ در صنایع مربوط به پزشکی
مستربچ‌هایی که از استانداردهای سخت گیرانه عبور کنند، کاربرد گسترده‌ای در صنایع پزشکی خواهند داشت. پلیمرها نقشی کلیدی در تولید تجهیزات پزشکی مختلف ایفا می‌کنند. برخی از مهم‌ترین محصولاتی که با استفاده از مستربچ‌ها تولید شده و در صنایع پزشکی استفاده می‌شوند، شامل موارد زیر می‌شوند.
- تجهیزات یکبار مصرف پزشکی
- سرنگ ها
- لوله‌های تجهیزات مختلف
- کانولا
- ماسک‌های بهداشتی
- دستکش‌های یک بار مصرف
- بسته بندی‌های دارویی
- کابینت‌ها و تجهیزات بیمارستانی
- ابزار جراحی
- ایمپلنت‌ها (تنها مستربچ‌هایی که کاملا زیست سازگار باشند)
مستربچ‌ها می‌توانند شفافیت، مقاومت، انعطاف پذیری و در کل کاربرد و طول عمر این محصولات را تا حدود بسیار زیادی افزایش بدهند. با استفاده از مستربچ‌ها، می‌توان بدون استفاده از رنگ‌های مختلف و سمی، محصولات پزشکی را رنگ آمیزی کرد. اما علاوه بر تمامی این خواص، مهم‌ترین کاربرد مستربچ‌های پزشکی، افزودن خاصیت آنتی باکتریال و آنتی میکروبال به محصولات است. بسیار مهم است که محصولات پلیمری استفاده شده در صنایع پزشکی، تمیز و عاری از هرگونه میکروب و باکتری باشند. این مواد می‌توانند مانع از رشد انواع آلودگی، میکروب یا باکتری روی مواد شوند. این ویژگی، به ویژه در مصولاتی مانند ماسک‌های جراحی، سوندها و ابزارهای پلاستیکی دیگر اهمیت زیادی دارد.
مستربچ‌های آنتی باکتریال در صنعت پزشکی
همان طور که اشاره شد، یکی از مهم‌ترین ویژگی‌هایی که مستربچ‌های آنتی باکتریال به محصولات پزشکی اضافه می‌کنند، خاصیت آنتی باکتریال آن هاست. این مستربچ‌ها با افزودن موادی مانند نقره (Ag) و زینک (Zn) به پلیمرها، مانع از رشد و تکثیر باکتری روی سطح محصولات پزشکی می‌شوند. عملکرد این مستربچ‌ها به صورتی است که می‌توانند به دیواره‌های سلولی باکتری‌ها نفوذ کرده و منجر به مرگ سلول‌ها شوند. از این قابلیت در محیط‌های درمانی که ریسک بالایی برای عفونت یا انتقال بیماری دارند استفاده می‌شود. برخی از این محیط‌های پزشکی شامل موارد زیر می‌شوند.
- اتاق عمل
- مراقبت‌های ویژه مانند ICU
- کلینیک‌های دندان پزشکی
استفاده از این مستربچ‌ها، نه تنها باعث افزایش مقاومت محصولات شده، بلکه حتی می‌تواند سلامت بیمار را هم تضمین کرده و از بروز مشکلاتی مانند عفونت‌های ناشی از انتقال باکتری از تجهیزات جلوگیری کند.
محدودیت‌های استفاده از مستربچ در صنایع پزشکی
استفاده از مستربچ‌ها در صنایع پزشکی با محدودیت‌ها و چالش‌هایی هم مواجه است. آزمایشاتی که برای تایید کیفیت این افزودنی‌ها صورت گرفته بسیار دقیق بوده و همین موضوع باعث افزایش هزینه تولید آن می‌شود. همچنین امکان استفاده از تمامی مواد شیمیایی رایج در ساخت مستربچ، در افزودنی‌های مخصوص صنایع پزشکی وجود نداشته و به همین دلیل پیدا کردن مواد باکیفیت، زیست سازگار و امنی که کیفیت محصول را هم حفظ کند کمی دشوارتر است. به همین دلیل هم قیمت مستربچ‌های مخصوص حوزه سلامت و پزشکی، از مستربچ‌های صنعتی بیشتر است. بیشتر مستربچ‌های پزشکی قابلیت بازیافت داشته که یعنی از مواد اولیه گران قیمت تولید شده‌اند. اما به دلیل آلودگی‌های بیمارستانی و خطرات سلامتی، امکان بازیافت آن‌ها برای استفاده مجدد وجود ندارد.
کلام آخر
کاربرد مستربچ‌ها در صنایع مختلفی بوده و یکی از این صنایع مهم هم پزشکی و سلامت است. مستربچ‌هایی که در صنایع پزشکی استفاده می‌شوند، با مستربچ‌های صنعتی تفاوت بسیار زیاد و عمده‌ای دارند. تمامی این مواد افزودنی باید از فیلترهای پیچیده‌ای رد شده و از آزمایش‌های سختگیرانه عبور کرده تا به عنوان مستربچ صنایع پزشکی مورد استفاده قرار بگیرند. در کنار مزایایی مانند جلوگیری از رشد باکتری و میکروب، استفاده از این مواد چالش‌هایی مانند هزینه بالای تولید و نیاز به انجام آزمایش‌های سخت و دشوار برای تایید کیفیت آن‌ها هم وجود دارد. برای این که بتوانید از مستربچ تهیه شده بدون هیچ خطر و مشکلی در صنایع پزشکی استفاده کنید، بهتر است که به سراغ یک مرکز معتبر برای تهیه این ماده افزودنی بروید.
سوالات متداول
مستربچ چه کاربردی در صنایع پزشکی دارد؟
مستربچ‌های پزشکی در ساخت محصولات بهداشتی و یک بار مصرف، تجهیزات اتاق عمل، لوله‌ها و سرنگ‌های مخصوص پزشکی استفاده می‌شوند.
مستربچ پزشکی چه تفاوتی با مستربچ صنعتی دارد؟
مستربچ‌های پزشکی دارای گریدهای متفاوتی بوده و از آزمایش‌های سختگیرانه‌تری عبور کرده تا زیست سازگار باشند.
مستربچ پزشکی چه خواصی دارد؟
این مستربچ‌ها دارای ویژگی‌هایی از جمله آنتی باکتریال، زیست سازگاری و همچنین فاقد مواد سمی مانند انواع رنگ‌ها هستند.
